Każdy, kto miał “przyjemność” spędzać całe dnie na wkuwaniu do egzaminów z pewnością zadawał sobie to pytanie: jak zapamiętać jak najwięcej w jak najkrótszym czasie? Przynajmniej częściową odpowiedź na to pytanie dał nam ponad 100 lat temu niemiecki psycholog Hermann von Ebbinghaus.

Badania Ebbinghausa

Hermann von Ebbinghaus chciał, aby jego badanie było maksymalnie obiektywne. Aby dostarczyło wiedzy na temat “czystego” funkcjonowania ludzkiej pamięci (z wyłączeniem emocji, kojarzenia itp.). Dlatego postanowił, że będzie zapamiętywał trzyliterowe sylaby nie mające żadnego znaczenia. Ebbinghaus wyszedł z założenia, że gdyby zapamiętywał informacje niosące ze sobą jakieś znaczenie, mogłoby to w jakiś sposób wpłynąć na rezultaty (pozytywnie lub negatywnie) i je zafałszować. Badanie przeprowadził na samym sobie. Regularnie uczył się nowych sylab i w regularnych odstępach czasu sprawdzał, ile udało mu się zapamiętać. Kiedy zgromadził już odpowiednio dużo danych, stworzył tzw. krzywą zapominania.

Krzywa zapominania

Owocem badań Hermanna von Ebbinghausa jest krzywa zapominania, przedstawiająca tempo, w jakim następują ubytki w wiedzy w porównaniu do stanu początkowego. Wygląda ona następująco:

Okazuje się, że zapominamy najwięcej w ciągu pierwszych godzin i dni, a z czasem tempo zapominania stopniowo maleje. Przykładowo po 5 dniach pamiętamy tylko około 25% informacji, ale po miesiącu nadal jeszcze 20% – obrazuje to jak bardzo proces zapominania słabnie z czasem.

Inne ważne wnioski, które Ebbinghaus wyciągnął ze swojego eksperymentu:
– mnemotechniki działają i skutecznie wzmacniają pamięć,
– lepiej zapamiętujemy, kiedy aktywnie przywołujemy informacje ze swojej pamięci (tzw. active recall).

Krzywa zapominania w nauce języków

Dlaczego warto poświęcić choćby kilka minut swojego życia na zapoznanie się z badaniami Ebbinghausa? Dlatego, że pozwoli ci to zaoszczędzić całe godziny nauki. Pod warunkiem, że uświadomisz sobie jakie płyną z tego wnioski i odpowiednio zorganizujesz swoją naukę.

Wniosek nr 1: rób powtórki. Za pierwszym razem na pewno coś zapamiętasz, ale nie będą to takie wyniki, jakich oczekujesz.

Wniosek nr 2: rozplanuj powtórki w czasie. Wiemy już, że najszybciej zapominamy na pierwszym etapie. Dlatego zaplanuj pierwszą powtórkę dość szybko, np. 24 godziny po pierwszej sesji nauki. Potem stopniowo zwiększaj te interwały np. dwukrotnie. Jeśli uczysz się do egzaminu, musisz wyrobić się w określonym czasie. Zacznij jak najwcześniej i zastanów się, ile powtórek potrzebujesz, aby skutecznie przyswoić informacje.

Jak wykorzystać krzywą zapominania w praktyce?

W ostatnich latach bardzo popularny stał się model nauki oparty na wielu powtórkach odpowiednio zaplanowanych w czasie (ang. spaced repetition). Jeśli korzystasz z fiszek do nauki słówek, zapewne spotkałeś się z tym systemem. Polega on na tym, że to, co łatwo zapamiętaliśmy powtarzamy rzadko, a to, z czym mamy problemy, powtarzamy często, dopóki nie będziemy mieli pewności, że to zapamiętaliśmy. Korzysta z tego m.in. Quizlet (o którym szerzej pisałem w tym artykule).

W 2015 roku ukazało się bardzo podobne badanie, które miało na celu sprawdzić, czy Ebbinghaus miał rację. Okazuje się, że tak! Badacze doszli do takich samych wniosków, jak niemiecki psycholog ponad 100 lat wcześniej.

Michał Nowicki
tłumacz, trener językowy