#1 Na końcu języka: turecki

W pierwszym wpisie z serii „Na końcu języka” przyjrzymy się językowi tureckiemu. Mam do niego szczególny sentyment, dlatego zdecydowałem, że poświęcę mu jeden z pierwszych postów na tym blogu. Język turecki (Türkçe) zaliczany jest do grupy języków ałtajskich. Obecnie posługuje się nim ponad 80 milionów osób, głównie w Turcji i na Cyprze.

Wielka reforma

Liczba osób, które sądzą, że trudno nauczyć się języka tureckiego z racji odmiennego alfabetu jest zaskakująco duża. A przecież Turcy również używają alfabetu łacińskiego, prawie takiego samego, jak nasz! Skąd więc to mylne przekonanie? A stąd, że w Imperium Osmańskim przez stulecia używano pisma arabskiego aż do roku 1928. Wtedy Mustafa Kemal Atatürk, założyciel współczesnej Turcji, przeprowadził reformę języka tureckiego, polegającą głównie na zmianie alfabetu (z arabskiego na łaciński) oraz usunięciu słów pochodzenia arabskiego i zastąpieniu ich czysto tureckimi odpowiednikami.

Gramatyka

No cóż, mogło być znacznie gorzej. Turecka gramatyka nie jest bardzo trudna sama w sobie. Jest po prostu inna i trzeba się do tego przyzwyczaić.

Pierwszą cechą charakterystyczną jest to, że czasownik występuje na końcu zdania (podobnie jak w języku niemieckim). Nie ma rodzajów gramatycznych, a liczba czasów jest rozsądna i jak najbardziej do opanowania.

Bardzo wiele znaczeń przenoszą nie tyle osobne słowa, co końcówki do nich przyłączane. Na przykład coś, co po polsku powiedzielibyśmy za pomocą czterech słów, po turecku może być jednym (z 2-3 sufiksami) – dlatego turecki jest językiem aglutynacyjnym. Sufiksy mają wiele form i samogłoska, która w nich występuje zależy od ostatniej samogłoski słowa, do którego jest przyłączana.

Przykład: Sufiks liczby mnogiej ma dwie formy: „-lar/-ler”. Chcąc utworzyć liczbę mnogą słowa „pencere” (okno) wybierzemy końcówę „-ler” = pencereler (okna), a w przypadku słowa „baba” (ojciec) końcówkę „-lar” = „babalar” (ojcowie).

Wymowa

Wymowa jest akurat najprostszym elementem tego języka i każdy bez problemu ją opanuje. Wystarczy tylko wiedzieć jak wypowiadać litery, które nie występują po polsku lub są wymawiane inaczej. Są to:

• C c – jak polskie dż
• Ç ç – dźwięk pomiędzy cz a ć
• Ğ ğ – ulubiona litera wszystkich moich uczniów! Jej wymowa zależy od samogłosek, w otoczeniu których się znajduje, a czytając alfabet Turcy nazywają ją ‚miękkim g’ tur. yumuşak g
  • przy e, i, ö, ü czyta się jak [j], np. eğer czytamy jako [ejer]
  • przy a, ı, o, u właściwie się go nie wymawia, za to wydłuża się i utylnia samogłoska stojąca przed nim, dlatego nazwisko prezydenta Turcji, Erdoğan, wymawiamy jako [erdo:an]
• I ı – y
• İ i – jest to zwykłe i
• J j – ż
• Ö ö – jak w niemieckim
  
• Ş ş – pomiędzy sz i ś
• Ü ü – jak w niemieckim
  
• V v – w
• Y y – j

Podstawowe słowa

evet – tak

hayir – nie

Teşekkürler. / Teşekkür ederim. – Dziękuję.

Günaydin! – Dzień dobry

Merhaba! – Cześć!

Benim adım… – Nazywam się…

Türkiye – Turcja

Polonya – Polska